Chiều 4/11, Quốc hội tiếp tục thảo luận về các vấn đề kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2020 và kế hoạch năm 2021. Đầu giờ chiều, Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh được mời giải trình thêm về việc phát triển thủy điện.
Bộ trưởng cho biết hiện nay cả nước có 429 đập thủy điện với các quy mô khác nhau, dung tích trữ nước 56 tỷ m3, công suất khoảng 20.000 MW, chiếm 37% công suất nguồn điện hiện nay. Đây là nguồn năng lượng rất quan trọng, phục vụ nhu cầu năng lượng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội và đời sống của nhân dân.
"Chúng ta đang phụ thuộc rất nhiều vào năng lượng nhập khẩu, trong khi năng lượng sơ cấp đã gần hết. Năng lượng từ thủy điện là nguồn năng lượng rất quan trọng", ông nói.
Bên cạnh chức năng phát điện, các hồ chứa nước của các đập thủy điện còn có tác dụng tích nước, tùy công suất có thể cắt giảm, điều tiết lũ, cũng như phục vụ nhu cầu phát triển khác của từng địa phương. Tuy nhiên, thủy điện có tác động tiêu cực nhất định đến môi trường và đời sống dân sinh.
Bộ trưởng khẳng định từ lâu, Quốc hội, Chính phủ đã dành sự quan tâm đặc biệt cho thủy điện với sự giám sát và yêu cầu cụ thể về việc phát triển thủy điện.
“Hàng năm, đều có các cuộc kiểm tra giám sát, báo cáo đầy đủ về độ an toàn của đập hồ thủy điện, sự vận hành hệ thống các công trình thủy điện và trong việc tham gia phòng chống lũ bão, thực hiện phòng chống thiên tai tại địa phương”, Bộ trưởng nói.
 |
| Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh phát biểu giải trình trước Quốc hội. Ảnh: VGP. |
Từ năm 2016, Bộ Công Thương phối hợp với các bộ ngành, địa phương không bổ sung bất kỳ dự án thủy điện nào nếu sử dụng đất rừng tự nhiên. Diện tích chiếm dụng đất từ các dự án được bổ sung quy hoạch trên thực tế đã giảm, chỉ có trung bình 1,9 ha đất sản xuất nông nghiệp, đất rừng trồng, rừng nghèo cho 1 MW điện.
Đối với việc đánh giá hiệu quả của các dự án điện, Bộ Công Thương cùng các bộ ngành đưa ra khỏi quy hoạch 472 dự án thủy điện, 8 dự án thủy điện bậc thang, 213 điểm tiềm năng phát triển thủy điện.
Đại diện Bộ Công Thương cũng cho biết thống nhất với ý kiến các đại biểu đã nêu về vấn đề giám sát việc xả lũ. Dù các công cụ, cơ sở pháp lý tương đối đầy đủ, không tránh được những trường hợp vi phạm. Có thể kể đến Thủy điện Hố Hô năm 2016 xả lũ vượt quá mức nước về hồ, gây lụt hạ du. Theo đó, cơ quan chức năng đã thu giấy phép tham gia hoạt động điện của dự án, phạt hành chính và yêu cầu khắc phục trước khi cho phép hoạt động trở lại.
Đối với câu chuyện thủy điện ảnh hưởng như thế nào đến lũ bão, ngập lụt, sạt lở, thậm chí là động đất, Bộ trưởng Tuấn Anh thông tin đã 2 lần tham gia cùng đoàn công tác tại Quảng Bình, Quảng Trị và đợt công tác mới đây tại Quảng Nam, Quảng Ngãi. Qua khảo sát thực tế và đánh giá của cơ quan chuyên môn, phải khẳng định sạt lở đất gắn chặt với yếu tố thời tiết.
Theo báo cáo, lượng mưa ở một số tỉnh miền Trung rất lớn, lên đến hàng nghìn mm mỗi đợt. Thời gian lưu bão của cơn bão số 9 kéo dài đến 6 tiếng, tác động đến cấu tạo địa chất, điều kiện đất đai, thổ nhưỡng của địa phương và gây ra sụt lở nghiêm trọng.
Ông cho rằng việc mất rừng đầu nguồn, thảm thực vật, mất độ kết dính của đất ở chừng độ nhất định là những vấn đề do tác động của con người, không thể phủ nhận. Tuy nhiên, do biến đổi khí hậu và những yếu tố cực đoan của thời tiết, Bộ trưởng cho rằng phải xác định việc đối phó với thiên tai bão lũ là câu chuyện mới và phải đặt vào công tác nghiên cứu khoa học, đưa ra cảnh báo một cách cụ thể hơn, đặc biệt là lập bản đồ khu vực sụt lún, nguy cơ biến đổi cực đoan.
Đại diện Bộ Công Thương cũng khẳng định tới đây, Bộ sẽ làm việc với các bộ ngành, địa phương để nghiên cứu cụ thể, đánh giá các mặt còn hạn chế, tích cực. Từ đó, tham mưu chính sách với Chính phủ để phủ siết chặt hoạt động thủy điện, hạn chế những tác động tiêu cực và khai thác tốt nguồn tài nguyên của đất nước.
Tại phiên thảo luận về kinh tế - xã hội tại nghị trường ngày 3/11, đại biểu Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị) cho biết hơn 20 năm qua, các dự án thủy điện nhỏ ồ ạt xây dựng với quy mô khác nhau, cùng với nhu cầu phát triển hạ tầng khiến hàng chục nghìn ha đầu nguồn mất đi. Điều này là nguyên nhân chính xảy ra lũ quét và sạt lở đất.
Đại biểu Mai Sỹ Diến (Thanh Hóa) đề nghị có giải pháp để hạn chế, giảm thiểu sự cố trong vận hành hồ thủy lợi, thủy điện. Các chủ hồ, doanh nghiệp vận hành thủy điện phải xây dựng bản đồ ngập lụt vùng hạ du hồ đập, phạm vi, mức độ ảnh hưởng khi xả lũ. Đồng thời, có trách nhiệm giải phóng mặt bằng tại vùng hạ du để bảo đảm không gây thiệt hại, ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt, sản xuất của người dân và bồi thường khi có thiệt hại.
Trong khi đó, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai, Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách, cho rằng bên cạnh lợi ích kinh tế, hoạt động khai thác tài nguyên khoáng sản tác động rất nghiêm trọng đến quá trình phát triển bền vững. Việc trồng rừng thay thế rừng tự nhiên rất khó, do rừng rự nhiên có những đặc đểm mà rừng trồng không bao giờ có được, đó là khả năng giữ đất, giữ nước, bảo vệ môi trường. Bà Mai đề nghị cơ quan chức năng cần phân bổ nguồn lực tương ứng để bảo vệ, phát triển rừng.
